In de aanpak van de gemeente zijn er 3 belangrijke aanbevelingen:
- Onderzoek door onafhankelijk technisch bureau naar de risico's die er verbonden zijn aan de voorgestelde aanpak en oplossing om de staalslakken op een veilige wijze in te pakken en boven het grondwaterpeil te houden in combinatie met de onderliggende veenklei gronden.
- Aangifte doen bij bevoegde instantie door het college van Burgemeester & Wethouders voor een mogelijk milieudelict en niet wettige toepassing van staalslakken door aannemer Sent One en opdrachtgever The Dutch.
- Meer zekerheid omtrent de compensatie naar de inwoners van Spijk vanuit een omgevingsfonds en delen in de opbrengsten van het beoogde zonnepark.
Met een amendement en motie heeft de fractie deze zorgpunten onder de aandacht gebracht tijdens de raadsvergadering van 27 juni 2023. Hoewel er om diverse redenen nog weinig steun bleek in de gemeenteraad zal de fractie dit dossier op de voet volgen en met de inwoners in gesprek blijven. Een aantal fracties had begrip voor de aandachtspunten echter kozen op voorhand al tegen het raadsvoorstel. Ook de VVD fractie stemde uiteindelijk tegen het raadsvoorstel aangezien er geen luisterend oor bleek bij het College voor mogelijke aanpassingen zoals voorgesteld in het amendement en de gerelateerde motie.
Achtergrond
De gemeente West Betuwe is geconfronteerd met een zeer ernstig milieuprobleem op haar grondgebied met enorme impact voor het dorp Spijk en de nabije omgeving. De VVD is enorm onder de indruk van de wijze waarop alle betrokken instanties zoals de omgevingsdienst, het waterschap en onze gemeente met deze problematiek om gaan. Met ‘man en macht’ werken alle instanties samen om de gevolgen voor volksgezondheid en milieu schade te minimaliseren en de inwoners en omwonenden van het gebied te informeren. De VVD heeft dan ook begrip voor de lastige positie en uitdagingen waarmee het college geconfronteerd wordt en is dan ook zeer tevreden over de voortvarendheid waarmee het college en de burgemeester bezig zijn om te werken aan het oplossen van deze situatie. We begrijpen dat er alles aan gelegen is om de impact en gevolgen zo snel mogelijk te minimaliseren en dat snelheid noodzakelijk is om de schade en risico voor mens, milieu en maatschappij qua volksgezondheid en financieel zo laag mogelijk te houden. Toch zijn er nog wel een aantal zorgen en onzekerheden bij de fractie over de gang van zaken.
Op aangeven van de bestuursrechtelijke uitspraak van de Raad van State heeft het college in 2020 besloten om in nauw overleg met The Dutch en Sent One een plan van aanpak op te stellen, de eerste werkzaamheden aan te laten vangen en de penibele situatie aan te pakken. Uit het huidige raadsvoorstel blijkt dat de oorspronkelijke aannemer Sent One geen partij meer is, maar is vervangen door een recent opgericht investeringsbedrijf ESG waarin een nieuwe samenwerkingsovereenkomst samen met The Dutch zal worden opgesteld. Hoewel de korte termijn maatregelen hebben geleid tot verminderen van de risico voor acute vervuiling van oppervlakte en bodemwater zijn er nog vragen en onzekerheden over de lange termijn risico’s voor vervuiling van de bodem van de oorspronkelijke locatie van de staalslakken alsmede bij de uitlaat naar de Linge bij het lozen van water met de pompinstallatie in het geval van grote hoeveelheden neerslag. De uitgevoerde metingen omtrent de aanwezigheid van Chroom-vervuiling lijken vooralsnog niks uit te wijzen, echter zijn er mogelijk nog andere vergelijkbare risico’s op termijn te onderkennen gezien de toenemende kennis die er nog wordt opgedaan bij de toepassing van staalslakken. Inmiddels kan er wel gesteld worden dat er sprake is van permanente bodemschade door zware metalen en de chemische reacties die afkomstig zijn van de langzaamwerkende zuren met de onderliggende bodem.
Door de betreffende instanties is, tijdens de laatste sessie in Spijk, dan ook de zeer waarschijnlijke noodzaak aangegeven voor eeuwigdurende monitoring en zorg voor het gebied, ongeacht de huidige maatregelen die genomen of nog in uitvoering zijn. De VVD fractie vraagt zich in toenemende mate af welke risico’s er zijn verbonden aan de voorgestelde oplossing om de staalslakken op een veilige wijze in te pakken en boven het grondwaterpeil te houden voor de daar onderliggende veenklei gronden? Zorgt deze oplossing mogelijk voor bewegingen bij de Betuwespoorlijn? Wat zijn nu exact de risico’s voor het gebied en bij deze oplossingen bij een verwachte toename van het aantal chloortransporten op deze spoorlijn waar op dit moment geen sprake is van geluidschermen of andere bescherming is tegen gas bij een mogelijk ongeluk? In hoeverre worden deze vragen en aspecten ook correct meegenomen in de nog verder uit te werken samenwerkingsovereenkomst met daarin de route naar sanering en gebiedsontwikkeling? Wat betreft de plannen voor de gebiedsontwikkeling en energietransitie vraagt de VVD fractie zich af of er in het voorstel rekening wordt gehouden met de koppeling aan het beleid voor zonneweides en de instelling van een omgevingsfonds zodat de gemeenschap van Spijk kan profiteren van de revenuen van het zonnepark en er sprake is van enige compensatie voor de overlast en schade. Gegeven deze vragen en zorgpunten heeft de VVD dan ook een aantal voorstellen gedaan voor aanpassing welke tijdens de raad van 27 juni 2023 zijn besproken.
De VVD fractie wil dat er in de samenwerkingsovereenkomst ook aanvullende afspraken worden gemaakt met The Dutch en ESG voor een onafhankelijke toetsing door een technisch bureau naar de effecten en risico’s van de voorgestelde werkwijze. Het plan van aanpak met vraagstelling en de uitkomsten van deze toetsing dienen dan ook gerapporteerd te worden aan de raad om daarmee de mogelijkheid te bieden om zicht te houden op de risico’s op zowel de korte als lange termijn en wellicht in de toekomst meer garanties kan bieden in het geval de financiële verplichtingen vanuit de betrokken partijen bij het aangaan van de lening niet kunnen worden nagekomen. Ook vindt de VVD fractie het noodzakelijk dat de naburige en relevante overheidsinstanties (Gemeente Gorinchem, Gemeente Vijfheerenlanden, Provincie Zuid Holland, Utrecht en Gelderland, Prorail, Waterschap Rivierenland, Waterleidingbedrijf Vitens) betrokken zijn en kennis kunnen nemen van de resultaten van dit onafhankelijke onderzoek en zo ook mogelijk passend maatregelen kunnen treffen of ondersteuning kunnen bieden. De mogelijke toekomstige kosten en nog onbekende kosten in verband met de eeuwige durende inspanning die waarschijnlijk verricht dienen te worden, kunnen niet alleen voor rekening komen van de huidige en toekomstige inwoners van Spijk en de gemeente West Betuwe. Het bevreemdt de VVD fractie dan ook dat de oorspronkelijke aannemer die vanaf het eerste uur betrokken is bij deze milieuproblematiek nu stilletjes naar de achtergrond verdwijnt en zich van zijn verantwoordelijkheid lijkt te onttrekken zonder enige financiële aansprakelijkheid. Hoewel er geen meldingsplicht betreft voor het aanbrengen van staalslakken door Sent One vanuit de vergunning of bestuursrechtelijke regelgeving leven er binnen de VVD fractie nog wel vragen. Is duidelijk of de verantwoordelijke, Sent One, voldaan heeft aan de juiste toepassing van de LD-staalslakken in het productcertificaat volgens het Besluit bodemkwaliteit en de Wet bodembescherming? Is er wel voldaan aan de zorgplicht vanuit de opdrachtgever, The Dutch, omtrent het toepassen van staalslakken door Sent One? Is het nodig en alsnog noodzakelijk dat Sent One en The Dutch op strafrechtelijke wijze verantwoording dienen af te leggen en onderzocht te worden over de gevolgde werkwijze bij de initiële toepassing van de staalslakken? Dient de burgemeester alsnog een aangifte te doen van de gebeurtenissen bij het openbaar ministerie als hoogste vertegenwoordiger van de handhaving binnen onze gemeente? Biedt deze aangifte en aansprakelijkheidstelling wellicht de mogelijkheid om alsnog de kosten te verhalen op de veroorzaker? Kan de mogelijke schadevergoeding door de veroorzaker of verzekeraar ook dienen als extra onderpand c.q. garantie als terugbetaling van de gevraagde lening niet conform plan plaatsvindt. Een belangrijker vraag blijft ook in welke mate het aanmerken van het oplossen van de milieuproblematiek Spijk tot publieke taak de mogelijkheid beïnvloedt tot aansprakelijkheid en schadevergoeding door de mogelijk oorspronkelijke veroorzaker c.q. verantwoordelijken? Heeft Tata Steel als leverancier van de staalslakken voldaan aan de zorgplicht? De VVD stelt dan ook voor dat parallel aan de uitwerking van de samenwerkingsovereenkomst er ook aangifte gedaan wordt bij de bevoegde instantie door de burgemeester over de gebeurtenissen en feiten omtrent de initiële aanbrenging en uitvoering van de staalslakken door Sent One en The Dutch.